Κατά το ακαδημαϊκό έτος 1964-65, λειτούργησε στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης το Τμήμα Φιλοσοφίας μαζί με τα τότε Τμήματα Κλασσικών Σπουδών, Αρχαιολογίας και Μέσων και Νεότερων Ελληνικών Σπουδών. Το Τμήμα εκείνο ήταν το πρώτο Τμήμα Φιλοσοφίας που λειτούργησε ως Τμήμα χωριστό στη Φιλοσοφική Σχολή από την ίδρυσή της με το Νόμο 3341 του 1925. Δημιουργήθηκε μετά από προσπάθειες του αείμνηστου Βασίλη Τατάκη, καθηγητή της Συστηματικής Φιλοσοφίας. Στο Τμήμα εκείνο διδάχτηκε η Ψυχολογία ως επιστήμη ανεξάρτητη από τη Φιλοσοφία, παρά τις αντιρρήσεις των φιλοσόφων της εποχής, με εξαίρεση το Βασίλη Τατάκη. Τα τέσσερα τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής λειτούργησαν ως και το ακαδημαϊκό έτος 1971-72.
Σημαντική εξέλιξη για την Ψυχολογία στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αλλά και γενικότερα στα ελληνικά Α.Ε.Ι., σημειώθηκε το ακαδημαϊκό έτος 1972-73. Η ψυχολογία από απλό διδασκόμενο μάθημα στο Τμήμα Φιλοσοφίας εδραιώθηκε στο νέο, για την εποχή, πρόγραμμα σπουδών της Φιλοσοφικής Σχολής ως Τμήμα μαζί με την Παιδαγωγική. Έτσι, από το ακαδημαϊκό έτος 1972-73 ως και το ακαδημαϊκό έτος 1981-82 λειτούργησε Τμήμα Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής μαζί με τα Τμήματα Κλασσικών Σπουδών, Βυζαντινών και Νεοελληνικών Σπουδών, Ιστορικών Σπουδών, Αρχαιολογίας και Τέχνης, Φιλοσοφικών Σπουδών, Γλωσσολογίας.
Κατά τα ακαδημαϊκά έτη 1982-83, με το Νόμο 1268/82, τα επτά Τμήματα της Φιλοσοφικής Σχολής συμπτύχθηκαν σε ένα , το Φιλοσοφικό, με επτά «ειδικεύσεις»! Κάθε Τμήμα, δηλαδή, μετονομάστηκε σε «ειδίκευση». Έτσι, ακολουθώντας την τύχη των άλλων έξι Τμημάτων, το Τμήμα Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής μετατράπηκε σε «ειδίκευση» Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής.
Γρήγορα όμως, με το Π.Δ. 445/84, το αδόκιμο τούτο σχήμα, το οποίο λειτούργησε μόνο για δύο ακαδημαϊκά έτη (1982-83 και 1983-84), καταργήθηκε. Το θνησιγενές «Φιλοσοφικό Τμήμα» της προηγούμενης παραγράφου αντικαταστάθηκε από τα Τμήματα Φιλολογίας, Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Φιλοσοφίας-Παιδαγωγικής-Ψυχολογίας, γνωστό και ως «Φ.Π.Ψ.». Από το τελευταίο αυτό Τμήμα ανεξαρτητοποιήθηκε το σημερινό Τμήμα Ψυχολογίας από το ακαδημαϊκό έτος 1993-94 με το Π.Δ. 152/93, στο οποίο δημιουργήθηκαν εξαρχής τρεις Τομείς, οι εξής:
- Τομέας Πειραματικής και Γνωστικής Ψυχολογίας
- Τομέας Εξελικτικής και Σχολικής Ψυχολογίας
- Τομέας Κοινωνικής και Κλινικής Ψυχολογίας
Μπορεί βέβαια το σημερινό Τμήμα Ψυχολογίας του Α.Π.Θ. να προήλθε, νομικά, από το Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής και Ψυχολογίας, όμως η πραγματική του κοιτίδα ήταν το «παλαιό» Τμήμα Φιλοσοφίας, το οποίο λειτούργησε από το ακαδημαϊκό έτος 1964-65 ως και το1971-72. Όπως σημειώθηκε παραπάνω, η δημιουργία του οφείλεται στον καθηγητή Βασίλη Τατάκη όπως και η ιδέα, πρωτοποριακή για την εποχή, να διδαχθεί η ψυχολογία ως επιστήμη ανεξάρτητη από τη φιλοσοφία. Με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε η «τακτική έδρα Γενικής Ψυχολογίας», γεγονός σημαντικό για το κύρος της ψυχολογίας ως μαθήματος στο Πρόγραμμα της Φιλοσοφικής Σχολής, και πληρώθηκε με την εκλογή του Λάμπρου Χουσιάδα, το 1965. Οι πρωτοβουλίες αυτές αποτελούν την αφετηρία για τις μετέπειτα εξελίξεις, όπως αυτές περιγράφηκαν παραπάνω.
Στην πορεία της από το ακαδημαϊκό έτος 1964-65 ως την ίδρυση του σημερινού Τμήματος Ψυχολογίας το ακαδημαϊκό έτος 1993-94, η ψυχολογία αντιμετώπισε μέσα στη Φιλοσοφική Σχολή ποικίλες δυσκολίες, τις οποίες οι θεράποντες της ξεπέρασαν με επιτυχία.
Επιμέλεια: Λάμπρος Β. Χουσιάδας, Ομότιμος Καθηγητής Τμήματος Ψυχολογίας