Με τον διορισμό του καθηγητή Λάμπρου Χουσιάδα στην πρώτη έδρα Ψυχολογίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης αρχίζει ουσιαστικά και η ιστορία της ανωτάτης εκπαίδευσης στην Ψυχολογία στην Ελλάδα κάτω από την φιλελεύθερη επιστημονική καθοδήγησή του.
Στο τότε Τμήμα Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής εργάζονται ως επιμελητές ή ως βοηθοί η Μ. Μάνιου-Βακάλη, που οργανώνει τη βιβλιοθήκη και το εργαστήριο ψυχολογίας και διδάσκει πειραματική ψυχολογία , οι Μ.Χαρίτου- Φατούρου και Δ. Παπαδοπούλου που πρωτοστατούν στη διδασκαλία της κλινικής και της κοινωνικής ψυχολογίας στην Ελλάδα μέσω, αργότερα και του Τομέα Κοινωνικής και Κλινικής Ψυχολογίας και η τελευταία ιδρύει, ως καθηγήτρια στο Αριστοτέλειο την πρώτη έδρα UΝΕSCΟ για την Ειρήνη στην Ελλάδα.
H Μ. Χαρίτου-Φατούρου ορίζεται καθηγήτρια, και αργότερα εκλέγεται Κοσμήτωρ της Φιλοσοφικής Σχολής. Γίνεται διεθνώς γνωστή επιστημονικά με τις μελέτες της για τη δημιουργία κρατικών βασανιστών και με τη γενικότερη δράση της παίζει πρωταγωνιστικό ρόλο στην ανάπτυξη της Ψυχολογίας στην Ελλάδα. Ενδεικτικά σε συνέντευξη της το 1992, ως πρόεδρος του Τμήματος ΦΠΨ της Θεσσαλονίκης , ζητά την κατάτμηση του Τμήματος σε δύο:
- Φιλοσοφίας- Παιδαγωγικής
- Ψυχολογίας.
Σε αντίθετη περίπτωση δηλώνει ότι θα καταφύγει σε διακοπή λειτουργίας του Τμήματος (Ελευθεροτυπία, 21 Ιαν. 1992). Πράγματι επιτυγχάνει άμεσα την ίδρυση του Ψυχολογικού Τμήματος στη Φιλοσοφική Σχολή Θεσσαλονίκης.
Ήδη από την εποχή του Τμήματος Φιλοσοφίας Παιδαγωγική και Ψυχολογίας Θεσσαλονίκης διαμορφώνονται κατευθύνσεις των διδασκόντων στην πειραματική Ψυχολογία, των Α. Δημητρίου και Δ. Μακρουλή για την εξελικτική. Στις γνωστικές λειτουργίες , θα προσανατολιστεί και η Α. Κωσταρίδου- Ευκλείδη, καθώς και ο Δ. Νατσόπουλος για την ψυχογλωσσολογία. Ενδεικτικό των κατευθύνσεων αυτών είναι το έργο του Α.Δημητρίου Γνωστική Ανάπτυξη (1993),το οποίο χρησιμοποιείται ως διδακτικό εγχειρίδιο και περιλαμβάνει και τη δική του θεωρητική πρόταση, την οποία διαμόρφωσε, από το 1979 και αργότερα, με τη συνεργασία της Α. Κωσταρίδου- Ευκλείδη. Αργότερα το Τμήμα πλουτίζει με την ανάπτυξη της Σχολικής Ψυχολογίας από τις Αριάννα Στογιανίδου στην συμβουλευτική, την Κική Δεληγιάννη στην φεμινιστική μεθοδολογία με ευρύα εφαρμογή στους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και την Εφη Συγκολίτου στην περιβαλλοντική ψυχολογία.
Το πρώτο Μεταπτυχιακό Πρόγραμμα στην Ψυχολογία στην Ελλάδα ξεκίνησε στην Θεσσαλονίκη με την Κλινική Ψυχολογία το Φθινόπωρο του 1977 στο πλαίσιο του Προγράμματος του Τμήματος Ψυχολογίας και Παιδαγωγικής της Φιλοσοφικής Σχολής. Ακολουθώντας τον σχετικό μοναδικό νόμο για μεταπτυχιακά του ΑΠΘ περιελάμβανε ένα πρωτεύον μάθημα (Κλινική Ψυχολογία) και δύο δευτερεύοντα (συνήθως:Κοινωνική ανθρωπολογία-Λαογραφία με διδάσκουσες την Νόρα Σκουτέρη-Διδασκάλου και την Άλκη Κυριακίδου-Νέστορος, (Κοινωνιολογία της Εκπαίδευσης, Επιστημολογία).Η Κλινική Ψυχολογία. περιείχε θεωρητικά σεμινάρια και πρακτική άσκηση σε Ψυχοθεραπευτικές μέθοδοι καθώς και εβδομαδιαίες αναλύσεις περιστατικών θεραπευομένων στο Κέντρο Ψυχικής Υγιεινής Θεσσαλονίκης και στο Νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ. Από το δεύτερο έτος των σπουδών οι μεταπτυχιακοί φοιτητές αναλάμβαναν ψυχοθεραπείες περιστατικών υπό εποπτεία . Η ψυχοθεραπευτική κατεύθυνση ήταν συμπεριφορική-εκλεκτική και αργότερα, μέχρι σήμερα, γνωστική-συμπεριφορική. Ένα δεύτερο θεωρητικό σεμινάριο, από το 1978, διηύθυνε ο ψυχίατρος Θανάσης Τζαβάρας με ψυχαναλυτική κατεύθυνση, ενώ ορισμένα μαθήματά ήταν αφιερωμένα στο σχεδιασμό της έρευνας στη διπλωματική εργασία. Εξαιρετικούς καλεσμένους για μικρότερα ή μεγαλύτερα διαστήματα φιλοξενούσε το πρόγραμμα . Ενδεικτικά αναφέρονται ο Robin Winkler, καθηγητής στο Perth της Αυστραλίας για αρκετές εβδομάδες, και ο Κορνήλιος Καστοριάδης για μία εβδομάδα. Τέλος, ή επισκέπτρια καθηγήτρια της Φυσικομαθηματικής Σχολής του ΑΠ με την ανάθεση του μαθήματος της στην Μαθηματική Ψυχολογία στο Τμήμα έδωσε από την δεκαετία του ΄90 νέο πνεύμα και ώθηση στην Ψυχολογία ως επιστήμη της συμπεριφοράς του ανθρώπου
Ερευνητικά προγράμματα, πολλά από αυτά διεθνή, που οδήγησαν σε δημοσιευμένα άρθρα, ανακοινώσεις σε συνέδρια, διπλωματικές εργασίες, διδακτορικές διατριβές και βιβλία ήταν το αποτέλεσμα της αγαστής συλλογικότητας και δραστηριότητας των μελών του Τομέα Κοινωνικής και Κλινικής Ψυχολογία. Την Μαρία Δικαίου στην κοινωνική ψυχολογία, τον Κώστα Μπαϊρακτάρη με την αποασυλοποίηση και αργότερα με δεύτερο κλινικό μεταπτυχιακό πρόγραμμα στις ψυχολογικές έξαρτήσεις με τον Φοίβο Ζαφειρίδη. Η ερευνητική θεματική κάλυπτε και καλύπτει μέχρι σήμερα ένα ευρύ φάσμα όπως: Αντιλήψεις των παιδιών για τα απομονωμένα νησιωτικά συμπλέγματα της Μεσογείου. Μετανάστευση και παλινόστιση. Μειονότητες/τσιγγάνοι (έρευνες με διεθνή απήχηση της Μαρίας Δικαίου). Παιδιά του δρόμου. Οικολογική παρατήρηση ως διαγνωστική μέθοδος για παιδιά και εφήβους. Υπερκινιτικότητα και άσκηση στην προσοχή. Γνωστική -συμπεριφορική αξιολόγηση και θεραπεία. Ασκήσεις αυτοβεβαιωτικής συμπεριφοράς σε χρόνιους σχιζοφρενείς. Συμβουλευτική γυναικών, στρατιωτική εκπαίδευση και ψυχική υγεία, κοινωνία και ψυχική υγεία και ομάδες αυτοβοήθειας.
Άλλωστε η συνεργασία των Τομέων του Τμήματος Ψυχολογίας μεταξύ τους στην επιστημονική όπως και στην προσωπική ζωή ήταν πάντα δημιουργική. Όσο για τα νεώτερα μέλη του Τμήματος θα μιλήσουν άλλοι γι αυτούς, καθώς και για το μελλοντικό τους έργο. Όμως τίποτα δεν θα ήταν δυνατό να γίνει χωρίς την άοκνη, αδιάκοπη, εμπνευσμένη, δημιουργική παρουσία των φοιτητών του Τμήματος Ψυχολογίας. Η δουλειά τους και η συνεργασία μαζί τους στην έρευνα και στην εκπαίδευση, αλλά και στους κοινούς αγώνες, ήταν ένα συνεχές στήριγμα και ελπίδα για όλους μας.
Επιμέλεια: Μίκα Χαρίτου-Φατούρου, Ομότιμη Καθηγήτρια Τμήματος Ψυχολογίας Α.Π.Θ.